1- چگونه عملکرد صندوق های سرمایه گذاری را ارزیابی کنیم؟
عملکرد صندوق های سرمایه گذاری با معیارهای متفاوتی قابل ارزیابی است. اینکه در ذهن شما به عنوان سرمایه‌گذار چه چیز اولویت است و چه صندوقی می‌تواند آن را برآورده سازد. با توجه به دیدگاه سرمایه‌گذاران، ریسک و بازدهی دو متغیر اساسی است که شخص میان دو گزینه بازدهی و عدم قطعیت، اقدام به انتخاب می‌نماید. در ادامه برخی از این معیارها بیان شده است.
بازدهی
بازدهی یکی از معیارهای اولیه‌ای است که هر سرمایه‌گذار برای بررسی یک سهم به آن توجه می‌کند. ساده‌ترین راه محاسبه بازدهی، بازدهی قطعی است؛ اگر 1 میلیون تومان سرمایه گذاری شما در این لحظه 1.2 میلیون تومان شده باشد، شما بازدهی قطعی 0.2 میلیون تومانی یا به عبارتی بازدهی قطعی 20 درصدی کسب کرده‌اید. بازدهی سالانه یعنی سرمایه‌ی شما در یک سال چقدر سود (یا ضرر) ساخته است. راه دیگر محاسبه بازدهی، درصد سود بیش‌تر نسبت به شاخصی است؛ مزیت این مدل مقایسه عملکرد شما با میانگین وضعیت فعالین بازار است. اگر بازار وضعیت مطلوبی داشته باشد و امکان سود زیاد برای جمع زیادی از فعالین بازار وجود داشته باشد، با بازدهی مذکور مشخص خواهد شد شما از این فرصت استفاده کرده‌اید یا نه! پس صرف سود یا ضرر کردن نگاه درستی نیست. در وضعیت بد بازار شما اگر با تدبیر خود کمتر ضرر کنید، در واقع شما برنده هستید و بالعکس اگر همه سود زیاد برده باشند و شما اندکی سود کسب کرده باشید، یعنی شما فرصت‌سوزی کردید و جای خوشحالی ندارد. این موارد، چند نمونه از روش‌های محاسبه بازدهی هستند.
ریسک
اینکه بدست آوردن سود، موهای سرمایه‌گذار را چقدر سفید می‌کند برای بسیاری از سرمایه‌گذاران مهم است. برخی حاضر به پذیرفتن ریسک بیش‌تر برای رسیدن به سود بیش‌تر و برخی دیگر مایل به داشتن آرامش خاطر در دوره‌ی سرمایه گذاری هستند. معیارهای زیادی برای ارزیابی ریسک وجود دارد؛ انحراف معیار، ضریب بتا و ارزش در معرض خطر از متداول‌ترین موارد قابل تعریف ریسک است.
نسبت شارپی
روش دیگر ترکیب دو معیار بالاست که بازدهی را به ریسک مرتبط می‌سازد. نسبت شارپی معیار جامع‌تری است. این نسبت بسیار ساده بدست می‌آید؛ نسبت شارپ به زبان ساده نشان می‌دهد که سرمایه گذاری شما چقدر به ازای هر واحد ریسک، سود می‌دهد. یعنی اگر در دو سهم سرمایه گذاری کرده‌اید که یکی سود بیشتری می‌دهد اما ریسک بالاتری هم دارد، نسبت شارپ کمک می‌کند بفهمید کدام یک بهتر است. هرچه این نسبت بالاتر باشد، یعنی شما کمتر استرس می‌کشید و سود بیشتری به دست می‌آورید.
آنالیز متنوع‌سازی
وقتی که می‌خواهید صندوقی انتخاب کنید، تعداد سهم‌هایی که صندوق دارد در بازدهی و ریسک سرمایه شما اثر می‌گذارد؛ نه فقط تعداد بلکه نوع سهم‌ها نیز اثرگذار هستند. اگر صندوقی از ترکیب صنعت‌ها و ابزارهای مالی مختلف ساخته شود، صاحب آن صندوق خطر از دست رفتن پول خود را کمتر حس می‌کند.
دید سرمایه گذاری
برخی صندوق‌ها مانند صندوق جسورانه، خصوصی و پروژه صندوق‌هایی هستند که باید با دید بلندمدت به بازدهی آن‌ها نگاه کرد و مقایسه آن‌ها با صندوق‌های دارای افق زمانی کوتاه‌مدت درست نیست.
قدرت نقدشوندگی
نقدشوندگی مفهوم ساده‌ای دارد. چقدر تبدیل یک صندوق به پول نقد راحت است یا چقدر خرید آن صندوق آسان است. همچنین این مهم است که وضعیت بازار روی حجم معاملات اثر می‌گذارد. یعنی مثلا اگر بازار منفی شود، چقدر صف خرید و فروش تحت تاثیر قرار می‌گیرد و چقدر تعادل صف خرید و فروش به هم می‌ریزد.
هزینه‌ها و سایر متغیرها
نحوه‌ی تقسیم سود و میزان کارمزد شاید معیار دیگری برای بررسی یک صندوق باشد. میزان سرمایه گذاری و دارایی صندوق دیگر متغیرهای موثر در انتخاب خواهد بود.
2- بالاترین سود صندوق سرمایه گذاری چقدر است؟
این که چقدر سود کنید بستگی به نوع صندوق شما دارد. صندوق‌های درآمد ثابت معمولا حدود 25 تا 30 درصد سود موثر سالیانه را ثبت کرده‌اند. ولی صندوق‌های جسورانه امکان کسب سودهای بالاتر دارند. صندوق‌های شاخصی هم روال شاخص بازار را دنبال می‌کند. وضعیت بازار سرمایه و متغیرهای کلان اقتصادی اثر زیادی روی سود صندوق‌ها دارد. سرمایه گذاری بر روی صندوق‌هایی که تمرکز بر سهم‌های رشدی دارند اگرچه ریسک را بالا می‌برد اما بازدهی مورد انتظار بالاتری را در بر خواهد داشت.
3- بهترین صندوق‌ها برای سرمایه گذاری کدام است؟
سوال بالا جواب مشخصی ندارد. شما مشخص می‌کنید کدام صندوق بهترین انتخاب برای شماست. چگونه؟ اهداف مالی شما ، میزان تحمل ریسک، افق زمانی سرمایه گذاری و سطح دانش شما از این حوزه در یافتن سوال بالا اثر می‌گذارد.
اگر تحمل ریسک شما متوسط است و به دنبال رشد ثابت سرمایه خود با میزان نوسان کم هستید پرتفوی متعادل انتخاب کنید. 60 درصد از ارزش دارایی صندوق شما شامل اوراق سهامی باشد و 40 درصد اوراق درآمد ثابت. اگر وزن اوراق سهامی را زیاد کنید پرتفوی شما به سمت پرتفوهای رشدی گرایش خواهد یافت. یعنی ریسک‌پذیری بالا با دید بیش از چند سال. اگر بخواهید محافظه‌کارانه‌تر در بازار قدم بزنید، افزایش وزن اوراق درآمد ثابت برای شما بهتر است. برای برخی دیگر که درجه ریسک‌پذیری متوسطی دارند شاید بهترین پیشنهاد ترکیب دارایی‌ها با هم باشد؛ یعنی ترکیب اوراق یا ترکیب صندوق‌ها؛ یعنی سرمایه‌گذار کمتر ریسک می‌کند و به سود متعادل راضی است. این مدل انتخاب صندوق شما را در برابر شرایط رکود و رونق نسبتاً بیمه می‌کند. برای افراد آینده‌نگر اینکه منبع درآمد ثابتی در دوران بازنشستگی داشته باشند مهم است. پیشنهاد صندوق‌های بازنشستگی قابل ارائه به آن‌ها است. موارد دیگری نظیر تقسیم سود میان سهامداران برای دسته‌ای از افراد دغدغه است. نیز بعضی با هدف مشارکت در امور عام‌المنفعه اقدام به سرمایه گذاری در صندوق‌های نیکوکاری می‌کنند. بنابراین بهترین صندوق بستگی به سلیقه و ویژگی‌های هر فرد دارد.
نکات کلیدی برای شروع سرمایه گذاری در صندوق‌ها چیست؟
پیش از هر چیز ابتدا هدف خود را از ورود به بازار سرمایه مشخص کنید و به سوالات زیر پاسخ دهید. در کل چقدر تحمل ضرر را دارید؟ سوال بهتر تحمل از دست رفتن چقدر پول را دارید؟ این میزان سرمایه چند درصد احتمال دارد از دست برود؟ با چقدر سرمایه وارد بازار سرمایه می‌شوید و دید شما از سرمایه گذاری بلندمدت است یا کوتاه‌مدت؟ تمایل شما به سرمایه گذاری در چه بخش‌هایی است؟ سهام، بورس کالا یا مشارکت در پروژه‌های ملکی و تولیدی؛ استراتژی ورود شما به بازار سرمایه و خروج از آن چه خواهد بود؟ وضعیت کلی بازار و اقتصاد را به خوبی رصد کردید؟ استراتژی مدیریت پرتفوی شما چیست؟
پاسخ به سوالات بالا کمک شایانی به افزایش وسعت دید سرمایه‌گذار و آماده‌سازی ذهن او می‌نماید.
4- ریسک‌های مرتبط با صندوق‌های سرمایه گذاری چیست؟
ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی، ریسک تورمی، ریسک نرخ بهره، ریسک بازار، ریسک تمرکزگزینی، ریسک نوسانی، ریسک قانون‌گذاری، ریسک‌های سیاسی، ریسک سرمایه گذاری مجدد، خطای انسانی، ریسک‌های زمانی، وقوع حوادثی مانند کرونا، ریسک عملیاتی، ریسک دوره زمانی و ریسک‌های محیط‌زیستی همه و همه بازدهی صندوق‌های سرمایه گذاری را تهدید می‌کنند. هر یک از موارد بالا چه هستند در بخش دیگری توضیح داده می‌شود ولی مفهوم جمله بالا یعنی عوامل بسیاری سرمایه گذاری شما را در معرض خطر قرار خواهند داد. باید دانست تخصص در عبور از این بحران‌ها کلیدی است.